Ik ben al weer een tijdje bezig met astrofotografie als hobby en ik zou jullie graag meenemen in mijn willekeurige top 10 van 2020. Daarnaast zou ik jullie graag willen laten zien hoe de opnames tot stand zijn gekomen. Daar waar ik in mijn beginjaren van de hobby (2015 red.) eerst met een gewone camera, een lens en een statief bezig was om vooral mooie opnames van de Melkweg vast te leggen, ben ik mij de afgelopen 2-3 jaar steeds meer gaan toeleggen op het vastleggen van de zogenaamde wide-field en Deepsky opnames.

Uiteraard hoorde bij deze interesse wending ook een aanpassing van de te gebruiken apparatuur. Omdat het kiezen van de juiste apparatuur nogal een zoektocht kan zijn die menig beginner al snel de pet te boven zal gaan, zal in dit blog proberen uit te leggen hoe de opname tot stand is gekomen en welke apparatuur ik daar voor gebruikt heb. Hierdoor heeft u als lezer, en mogelijk beginnend astrofotograaf, een beter idee wat voor apparatuur je daar bij nodig hebt en hoe een opname uiteindelijk tot stand komt . U kunt dan eventueel zelf aan de slag met de gegeven informatie om tot een soortgelijk resultaat te komen.

Ik zeg altijd zo, het vastleggen van de benodigde data is slechts de helft van het werk dat je moet verrichten om tot een geslaagde astrofoto te komen. Daarnaast bestaat de andere helft uit het correct verwerken van de verkregen data. Er zijn tal van gespecialiseerde programma’s, gratis of betaald, om dit op een correcte wijze te doen en ik kan je alvast verklappen dat het zoeken van de meest geschikte software en de juiste bewerkingsmethode op zichzelf al een hele ontdekkingstocht is. Maar laat je hierdoor vooral niet ontmoedigen, de aanhouder wint altijd en er zijn genoeg tutorials te vinden op YouTube die je goed op weg kunnen helpen.

Voor de meeste mensen zal 2020 toch wel de boeken ingaan als een raar jaar vanwege het heersende Covid-19 virus. Zo heb ik bijvoorbeeld veel van mijn workshops moeten afblazen en ben ook eigenlijk het huis niet uit geweest om op locatie te gaan fotograferen. Ik heb dus alle opnames die ik hier laat zien geschoten vanuit mijn eigen, Bortle klasse 5, lichtvervuilde achtertuin. Ik heb geprobeerd om gebruik te maken van apparatuur welke voor menig fotograaf binnen handbereik is, alsmede apparatuur welke door de amateur- en meer gevorderde astrofotograaf gebruikt zal worden. Daarbij heb ik geprobeerd zowel de zogenaamde Nightscapes, Wide-field opnames en Deepsky opnames aan bod te laten komen gebruikmakend van verschillende telescopen/lenzen, filters en camera’s. Door bij elke foto een korte beschrijving te geven van-, en links naar de door mij gebruikte apparatuur krijg je een idee wat de mogelijkheden zijn en wat je zoal kunt verwachten wanneer je bepaalde apparatuur gebruikt. Tevens zal ik bij iedere getoonde afbeelding de opname-details vermelden en welke software ik gebruikt heb om tot het uiteindelijke resultaat te komen.

Wilt u op de hoogte blijven van het allerlaatste nieuws omtrent het gebiedt van mijn Astrofotografie kunt u mij volgen via Instagram en Facebook. Mocht u ook geïnteresseerd zijn geraakt in deze vorm van astrofotografie maar weet u niet goed waar u moet beginnen? Aarzel vooral niet en stuur mij uw vraag via het contactformulier, of stuur een bericht of PB via facebook en dan hoop dat ik uw vraag zo goed mogelijk kan beantwoorden.

Messier 81/82 + IFN

Na een bewolkte en druilerige start van het jaar kwam er in Maart eindelijk een wat langere periode met helder weer. Het object van keuze was snel gemaakt doordat dit, welke zich in het sterrenbeeld Ursa Major (de grote Beer) bevindt, een object is welke vanuit mijn achtertuin rond deze tijd van het jaar ideaal gepositioneerd staat hoog aan de hemel en ik gedurende een 11 tal uren, verdeeld over twee nachten, perfect kon volgen met mijn iOptron CEM25p equatoriale montering. De foto laat zowel M81 (sigaarstelsel, links) als M82 (Bodes stelsel, midden) zien in een omgeving van stof en gas, welke ook wel IFN (Integrated Flux Nebula) genoemd wordt. Deze Geïntegreerde fluxnevels zijn een relatief recent geïdentificeerd astronomisch fenomeen. In tegenstelling tot de typische en bekende gasvormige nevels binnen het vlak van de Melkweg, liggen IFN’s buiten het hoofdlichaam van de Melkweg. Om deze IFN’s op de foto te krijgen was een heldere hemel en vooral veel opname-tijd (integratietijd) een vereiste. De verkregen data is vervolgens gestackt met behulp van Astro Pixel Processor zonder gebruikmaking van calibratie frames. Daarna is de opname in Photoshop gebracht om de IFN’s beter naar voren te laten komen met behulp van selectieve kleurmaskers en lagen. Het hieruit verkregen resultaat is verder naar smaak bewerkt in Lightroom. Op mijn YouTube kanaal heb ik een instructievideo gemaakt hoe je bepaalde nevels met kleurmaskers beter naar voren kunt brengen. 

De Iris nevel: NGC 7023

Het volgende object wat de revue passeerde fotografeerde ik in April 2020. Het betrof NGC 7023, ook wel de Irisnevel genoemd, en bevindt zich net zoals het vorige object op een gunstige positie aan de hemel zodat ik dit object ook behoorlijk lang kon belichten verdeeld over verschillende nachten. NGC 7023 is een open sterrenhoop in een reflectienevel (de Irisnevel genoemd) in het sterrenbeeld Cepheus. Het object ligt ongeveer 1300 lichtjaar van de Aarde verwijderd en werd op 18 oktober 1794 ontdekt door de Duits-Britse astronoom William Herschel. De blauwe kleur van de nevel ontstaat doordat de jonge, hete sterren in de kern van de sterrenhoop het omringende gas oplichten. Deze opname is mijn langste belichte opname tot op heden. Uiteindelijk heb ik over 5 verschillende nachten belicht om tot een totaal van 22uur aan integratietijd te komen. Een afbeelding met een hogere resolutie is te bekijken op mijn Astrobin pagina via deze link: 

Eind April was ook de tijd dat ik naast het gebruik van mijn inmiddels vertrouwde kleurencamera (de ASI294MC Pro) ook een ASI1600MM monochrome camera heb aangeschaft. Het voordeel van een monochrome camera ten opzichte van een kleurencamera is dat de sensor van een monochrome camera meer fotonen per tijdseenheid kan opvangen dan een kleurencamera. Dit omdat een monochrome camera geen Bayermatrix heeft zoals bij een kleurencamera wel het geval is.

Dit levert in een kortere tijd dus een beter belichte foto op. Het nadeel is dat deze foto natuurlijk zwart-wit (monochroom) is en dat je met kleurenfilters moet gaan werken om toch een kleurenfoto tot stand te brengen. Dus zo gezegd zo gedaan en een 8 positie filterwiel met daarin de zogenaamde L(uminance), R(ood), G(roen), B(lauw) filters en ook de smalbandfilters Ha, SII en OIII werden aangeschaft.

De eerste opname die ik met deze mono camera maakte was meteen eentje waarvan ik in mijn stoutste dromen niet had kunnen verwachten dat ik zoiets ooit zou kunnen maken vanuit mijn achtertuin. 😱😱😱. De bovenstaande opname is van de bekende Olifantslurf nevel. de Olifant slurfnevel zich door het complex van emissienevels en de jonge stercluster IC 1396, te vinden in het sterrenbeeld Cepheus. De “slurf” van deze kosmische olifant is meer dan 20 lichtjaar lang. Deze afbeelding werd samengesteld uit opnamen door verschillende smalbandfilter welke alleen licht doorlaat dat word uitgezonden door geïoniseerde waterstof- (Ha-filter), zuurstof- (OIII filter) of zwavel-(SII filter) atomen in het gebied. De bovenstaande opname is een zogenaamde composiet opname waarbij de data van de ASI294mc pro kleurencamera (40x600sec, L-Enhance duoband filter) is gebruikt als het Ha-kanaal (Rood) in combinatie met de data van de ASI1600MM monocamera (20x600sec Oiii, Blauw en 20x600sec Sii, Groen). De data is samengevoegd volgens het Huble Palet principe waarbij de Ha, OIII en SII in de nabewerking worden toegewezen aan de kleuren Rood, Blauw en Groen waardoor een zogenaamde False Color afbeelding ontstaat. Zoals je misschien wel kunt begrijpen was ik behoorlijk verliefd op mijn eerste Hubble Palet opname 😍

• Telescoop: William Optics GT-71
• Hoofdcamera’s: ZWO ASI294MC Pro & ZWO ASI1600MM Cool
• Montering: iOptron CEM25P
• Volgtelescopen en/of lenzen: William Optics GT-71 Apo
• Volgcamera: ZWO ASI120MM mini
• Focal Reducers: William Optics 0.8x variable reducer/flattener
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC
• Aansturing: ZWO ASIAir Pro

Komeet C/2020 F3 NEOWISE

En ander hoogtepunt van 2020 werd gevormd door de aanwezigheid van de prachtig heldere Komeet NEOWISE. Het mooie van kometen is dat het erg moeilijke objecten zijn om van te voren goed te kunnen voorspellen hoe een komeet zich gaat gedragen en hoe helder hij uiteindelijk gaat worden. Deze “vuile sneeuwballen” zoals kometen ook wel worden genoemd, zijn de lange-afstand reizigers uit ons zonnestelsel. Sommige Kometen zijn periodiek en komen in een mensenleven een paar keer voorbij en kunnen dus goed bestudeerd worden in hun baan om de zon, andere kometen hebben een veel langere omlooptijd om de zon en kunnen we slechts eenmalig zien. Of een komeet overleeft zijn reis om de zon helemaal niet en verdampt al voordat hij ook maar te zien is. Het grillige gedrag van kometen maakt ze daarom ook zo interessant voor de astrofotograaf en actieve waarnemer. Het kan dus soms zomaar gebeuren dat een schijnbaar lichtzwakke komeet ineens, onder invloed van de zonnewind, opleeft en zich ontpopt tot een geweldige lichtshow aan de nachtelijke hemel.

Dat gold niet voor komeet C/2020 F3 NEOWISE. Daarvan was al bekend dat de komeet in de maand Julie op zijn hoogtepunt zou zijn met een helderheid van rond de 4e Magnitude. Daarbij moet ik even vermelden dat hoe groter de helderheid van een komeet, des te lager de magnitude. Een komeet met een magnitude van +1 is dus helderder dan eentje van de 4e magnitude. In de regel wordt verondersteld dat een komeet met een magnitude van +6-7 met het blote oog is waar te nemen tegen de achtergrond van een donkere hemel. Boven deze “grensmagnitude” heb je dus een verrekijker of telescoop nodig om een komeet waar te kunnen nemen.

Ik had het geluk dat ik omstreeks het magnitude maximum van de komeet op zomervakantie was op het mooie eiland Texel. Ik heb daar dan ook echt genoten van deze prachtige kosmische reiziger. Mocht je er in geïnteresseerd zijn, een verslag van deze waarnemingen, met bijbehorende foto’s, kan je hier teruglezen

• Gebruikte lens: Samyang 135mm f2
• Hoofdcamera’s: Sony A7R3
• Opname details: 100 x 3sec, ISO6400
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC

Na dit zomerse intermezzo was het eventjes tijd om op adem te komen en de zinnen te verzetten. Tijdens de zogenaamde “Grijze Nachten” kan er toch niet of nauwelijks aan astrofotografie gedaan worden omdat de nachten niet donker genoeg zijn gedurende de zomerperiode. Tijd dus om de apparatuur op te schonen, het kabelmanagement aan te passen, maar ook de tijd om mij meer te verdiepen in de hobby en zelfs een nieuwe kijker aan te schaffen van het zogenoemde Richie Chretien type. Deze RC6” telescoop heeft een brandpuntsafstand van 1370mm welke mij in staat stelt om dichter bij mijn objecten te kunnen komen. Maak ik bijvoorbeeld met mijn William Optics GT71 (420mm brandpuntsafstand) mooie wide-field opnames, dan kan ik met de Richie Chretien verder “inzoomen” en zo de details van de verschillende Deepsky objecten vast leggen.

De Vleermuis nevel, NGC 6995

Het eerst object welke ik met mijn nieuwste aanwinst heb weten te fotograferen is de zogenaamde Vleermuis nevel. Deze nevel is een onderdeel van de veel bekendere Sluiernevel in het sterrenbeeld Cygnus, de Zwaan. De Sluiernevel, die ook wel bekend staat als de Cygnuslus, is een supernova restant en meet inmiddels bijna 3° aan de hemel. Dit is ongeveer 6 maal de diameter van een Volle Maan. Dat betekent dat de Cygnuslus een afmeting van ruim 70 lichtjaar in doorsnede meet op de geschatte afstand van 1500 lichtjaar vanaf de aarde. De bovenstaande close-up afbeelding is gemaakt met de Omegon RC6” telescoop en de ASI294MC Pro camera door een Optolong L-eNhance duoband filter welke zowel de Ha- als OIII emissielijnen doorlaat. Ter vergelijking volgt hieronder hetzelfde gebiedt alleen dan gefotografeerd door de William Optics GT71 met dezelfde camera en filter.

• Telescoop: Richie Chretien 6” + CCD47 reducer
• Montering: iOptron CEM25P
• Camera: ASI294MC pro, -10C, gain 390* (max gain) gekoeld tot -10C.
• Belichting: 45x2min Optolong L-enhance + 20 darks
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC

We lopen nu alweer zo’n beetje tegen het eind van de maand September. De maand van de tweede lockdown en ook de maand waarop ik normaliter de meeste workshops Nightscapes zou geven. Helaas, het kon allemaal niet doorgaan. We kennen allemaal het verhaal. Onzekere tijden, mondkapjes, anderhalve meter regel, thuis werken. Gelukkig heb ik een zogenaamd vitaal beroep waarbij niet thuis gewerkt kan worden, dus kon ik nog steeds fit blijven door iedere dag de 28km naar- en van mijn werk te fietsen. Daarnaast had ik nu natuurlijk wel alle tijd om in de achtertuin mijn skills te verbeteren met de Omegon Richie Chretien. En dat was nodig ook. Zo bleek de kijker niet helemaal goed gecollimeerd. Dat is wanneer de spiegels in de kijker niet goed op elkaar zijn uitgelijnd wat ten koste gaat van de beeldkwaliteit. Nu zal ik jullie erbij vertellen dat het collimeren van een systeem als de Richie Chretien misschien wel een van de moeilijkste dingen is die er bestaat in het astrofotgrafie wereldje. Doordat beide spiegels van een Richie Chretien systeem een hyperbolisch geslepen vorm hebben is iedere minuscule afwijking direct terug te zien op je foto’s door uitgerekte sterren in de hoeken, of gewoon door het ontbreken van scherpte in de foto. Uiteindelijk heb ik mij, na heel wat nachten onder een heldere hemel te hebben doorgebracht om de collimatie te perfectioneren, er bij neer gelegd dat het niet beter dan dit gaat worden. Voor de perfecte collimatie van zo’n systeem heb je een optische bank nodig en speciale tools welke ik niet in mijn bezit heb helaas.

Desalniettemin was ik niet geheel ontevreden over hetgeen ik bereikt had met een simpele imbus sleutel en een hoop geduld. Dus tijd om weer te “imagen”, zoals dat in vakjargon genoemd wordt.

Cederblad 214, NGC 7822

NGC 7822 is een grote emissie nevel welke zich in het Noordelijke deel van het sterrenbeeld Cepheus bevindt, het is hiermee ook de meest noordelijk gelegen emissienevel aan de hemel. Het helderste deel van de nevel wordt aangeduid als Cederblad 214. Een andere aanduiding voor het gehele complex is Sharpless 171. De mooie kleine sterren cluster rechts boven het midden van de foto wordt ook wel Berkley 59 genoemd. Deze stercluster met jonge sterren is de voornaamste reden waarom deze emissie nevel te zien is. De sterren stoten hoog energetische energie uit waardoor de nevels oplichten en de “pillars of creation”-achtige formaties ontstaan. Deze formaties wijzen daarom ook allemaal in de richting van deze extreem actieve stercluster. Het complex bevindt zich op zo’n 3000 lichtjaar afstand van de Aarde.

• Telescoop; Omegon Richie Chretien + 0.67x Reducer
• Montering: iOptron CEM25P
• Camera; ASI1600MM cool, max gain (300) gekoeld tot -10C.
• Belichting: 54x300sec Ha, 28x300ec OIII, 19x300sec SII
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC

Paardenkop nevel, Barnard 33

Dit is een van die objecten die iedereen op de foto wil zetten. Het is een echt winter object aangezien het sterrenbeeld Orion pas in de wintermaanden aan de zuidelijke hemel te zien is. De Paardenkopnevel (Barnard 33) is een zogenaamde absorptienevel die een deel van de op de achtergrond oplichtende gaswolk (IC 434) verduisterd. Het object dankt zijn naam “Paardenkop” aan de vorm van de nevel en het is wellicht een van de bekendste nevels. Deze nevel, die visueel moeilijk te zien is, werd in 1888 ontdekt door Williamina Fleming. Het hele gebied bevindt zich op zo’n 1500 lichtjaar afstand van de Aarde en is onderdeel van het veel grotere Orioncomplex, een gebied van gas- en stofwolken die grote delen van het sterrenbeeld Orion beslaan en waar ook de Orionnevel, M78 en Barnard’s Loop deel van uitmaken. Voor bovenstaande opname is gebruik gemaakt van de ASI1600MM monochroom camera en de zogenaamde HaRGB techniek, waarbij korte opnames door zowel het Rood, Groen en Blauw filter zijn samengevoegd met wat langere belichting door het Ha-filter. Hierbij diende de Ha-data als basis voor de details en de RGB opnames voor het toevoegen van kleur aan de afbeelding.

• Telescoop; Omegon Richie Chretien + 0.67x Reducer
• Montering: iOptron CEM25P
• Camera; ASI1600MM cool, max gain (300) gekoeld tot -10C.
• Belichting: 24x180sec Ha + 20x60sec R, G en B
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC

Orion Nevel, M42

De Orion nevel is nog zo’n bekende nevel uit het sterrenbeeld Orion. Deze nevel is vanaf een donkere locatie met weinig lichtvervuiling duidelijk met het blote oog te zien als een wazige vlek. De nevel bevindt zich op 1345 lichtjaar van de Aarde. Het centrale deel van de nevel heeft een doorsnede van 5 tot 6 lichtjaar en met een verrekijker zijn al mooi de contouren en kleine details te zien. Pak je een telescoop en maak je er een opname van dan sta je helemaal perplex. Het moeilijke aan het fotograferen van dit object is dat het een erg helder object is om te fotograferen. De kern van het object, met daarin een aantal heldere sterren welke ook wel het Trapezium wordt genoemd, is zo helder dat bij langere belichtingstijden de kern direct overbelicht raakt en er dus geen details meer te zien zijn. Ga je echter hele korte belichtingstijden gebruiken, dan zie je de structuren van de nevels niet meer terug op de opnames. De truc hier is dus om een zogenaamde HDR-opname te maken. HDR staat voor Hoog Dynamisch Bereik wat betekend dat je zowel lange belichtingstijden gaat combineren met kortere belichtingstijden. Hierdoor kan je zowel de lichtzwakke gaswolken als de heldere kern gedetailleerd op de foto krijgen. En dat is ook precies wat ik bij deze opname heb proberen te bewerkstelligen. Voor deze opname heb ik de ASI294MC Pro kleurencamera gebruikt omdat ik anders veel te veel setjes van data zou krijgen om te combineren, wat het bewerkingsproces alleen maar moeilijker zou maken. De uiteindelijke data setjes (4) heb ik vervolgens appart gestackt in Astro Pixel Processor en heb deze afzonderlijke stacks samengevoegd met behulp van Photoshop door middel van lagen en blending-technieken met bovenstaande HDR-opname als resultaat. Een van mijn grote inspiratiebronnen, Trevor Jones van Astrobackyard, legt in deze online video uit hoe je dit aanpakt met gebruik making van Photoshop.

• Telescoop; Omegon Richie Chretien + 0.67x Reducer
• Montering: iOptron CEM25P
• Camera; ASI1600MM cool gekoeld tot -10C.
• Belichting: 100x2sec gain 390, 100x10sec gain 390, 78x30sec gain 390, 300x10sec gain 120
• Software: Lightroom Classic CC  ·  Astro Pixel Processor  ·  Photoshop CC

Nou ben ik inmiddels aangekomen bij het einde van mijn top 10 van 2020 en ook zo’n beetje aan het einde van het jaar. Wederom een winter waar ik veel meer van had verwacht maar die tot op heden alleen maar heel veel bewolking en nattigheid met zich heeft meegebracht in plaats van de gehoopte kristalheldere donker winternachten. Natuurlijk hoop ik voor iedereen dat het in 2021 een stuk beter zal worden. Niet alleen met het weer, maar natuurlijk ook met de Corona-situatie en dat alles maar snel weer terug kan naar “het oude normaal”. Ik hoop dat jullie een beetje hebben genoten van mijn persoonlijke top 10 en dat je iets gehad hebt aan de beschrijvingen bij de individuele afbeeldingen. Heb je verder nog vragen of opmerkingen, aarzel vooral niet en stuur mij uw vraag of opmerking via het contactformulier, of stuur een bericht of PB via facebook en dan hoop dat ik uw vraag zo goed mogelijk kan beantwoorden. Clear Skies 😉